COVID 19 ( Coronavirus Disease 2019)
COVID 19 je oboljenje izazvano virusom SARS- Cov- 2 i prvi put je opisano u decembru 2019. godine u Kini. Od tada se oboljenje proširilo po čitavom svijetu i uzrokovalo veliki broj oboljelih, bolnički liječenih pacijenata i, prema podacima iz decembra 2021. godine, preko 5,3 miliona smrtnih ishoda.
Oboljenje se javlja u svim uzrasnim grupama, ali je rizik od razvoja težih oblika oboljenja i smrtnog ishoda veći kod osoba starijih od 60 godina starosti kao i kod osoba koje boluju od nekog hroničnog oboljenja.
Virus SARS-COV-2 je podložan različitim mutacijama koje mogu uticati na njegovu infektivnost i virulenciju ali i na sposobnost virusa da izbjegava imuni odgovor domaćina, postignut nakon prethodne infekcije ili vakcinacije.
Period od izlaganja virusu do razvoja prvih znakova oboljenja, period inkubacije, traje do 14 dana, obično 4-5 dana. Oboljenje se prezentuje u različitim oblicima od asimptomatskog preko blagog do teškog oblika, sa upalom pluća, i veoma teškog oblika koje se prezentuje akutnim respiratornim distres sindromom i, na kraju, smrću. Prema podacima iz Kine, kod 72 314 oboljelih, 81% je imalo blag oblik bolesti, 14% je imalo težak oblik bolesti a 5% je bilo kritično oboljelih.
Najčešći simptomi su povišena tjelesna temperatura, kašalj, kratak dah, bolovi u mišićima i glavobolja. Pored tih simptoma pojedini pacijenti su imali i druge simptome, kao što su : proliv, vrtoglavica, sekrecija na nos, gubitak mirisa i ukusa, grlobolja, bolovi u stomaku, gubitak apetita i povraćanje.
Najčešće promjene na rendgenskom snimku pluća su obostrani infiltrati, koji se najčešće javljaju u perifernim dijelovima pluća. U laboratorijskim nalazima se obično uočava snižen broj leukocita i limfocita, povišene vrijednosti CRP, D dimera, LDH i transaminaza.
COVID 19 pored pluća zahvata i druge organe: srce, kožu, jetru, bubrege, nervni i hematopoezni sistem.
Još uvijek nisu poznate sve dugoročne posljedice nakon preležanog COVID 19. Najčešći simptomi koje pacijenti navode, nakon preležanog COVID 19, su: slabost, pojačano zamaranje, bolovi u zglobovima, bolovi u grudima, lupanje srca, osjećaj nedostatka vazduha, zaboravnost i smetenost, depresija i globalno snižen kvalitet života.
PCR test je senzitivan i specifičan test, kojim se detektuju virusne nukleinske kiseline i predstavlja zlatni standard za otkrivanje infekcije virusom SARS-COV-2. Ukoliko osoba ima simptome COVID 19 i ima pozitivan PCR test na SARS-Cov-2 može se postaviti dijagnoza COVID 19. Ukoliko je pacijent imao kontakt sa osobom oboljelom od COVID 19 i/ili ima simptome COVID 19 jedan negativan PCR test ne može isključiti ovu dijagnozu!
Brzi antigenski testovi detektuju virusne antigene i imaju visoku specifičnost ali nisku senzitivnost u odnosu na PCR testove. Brze antigenske testove je najbolje raditi na početku oboljenja. Brži su i jeftiniji od PCR testova , te se veoma često koriste i mogu se ponavljati u kratkim vremenskim razdobljima. Prema preporukama CDC ( Center for Disease Control) ukoliko se kod osobe koja je bila u kontaktu i/ili ima simptome COVID 19 dobije negativan brzi antigenski test ili se kod osobe bez simptoma dobije pozitivan test preporučuje se uraditi PCR test na SARS-Cov-2. Više razloga može uzrokovati da brzi antigenski test bude lažno pozitivan kao što su: nepravilno izvođenje
ili očitavanje testa, interakcija testa sa drugim antitijelima u ljudskom organizmu ( npr. Reuma faktor
ili druga nespecifilna antitijela) ili upotreba u okruženju sa niskom prevalencom SARS-Cov-2 infecije.
Serološki testovi detektuju antitijela na SARS-Cov-2 virus. Ovim testovima se može otkriti nedavna ili ranije preležana infekcija. Ponekada je potrebno i više od 21 dan da dođe do pojave antitijela (IgM i/ili IgG) u serumu odnosno do tzv. serkonverzije. Ne preporučuje se postavljanje dijagnoze COVID 19 samo na osnovu nalaza antitijela na SARS-Cov-2, ali se ovi testovi koriste kao pomoćno dijagnostičko sredstvo kod pacijenata sa visokim stepenom sumnje na COVID 19. Serološki testovi se ne mogu koristiti u cilju procjene imuniteta na infekciju SARS-Cov-2.
Mjere zaštite od COVID 19 uključuju obavezno držanje razmaka od najmanje 2 m, izbjegavanje dodirivanja usta i lica nečistim rukama, pokrivanje usta i nosa priikom kihanja i kašljanja, često pranje ruku, korišćenje zaštitnih sredstva (maske, rukavice, viziri…) i vakcinacija. Za vakcinaciju je dostupno više različitih vrsta vakcina koje imaju različit režim čuvanja i davanja, različitu efikasnost i različita neželjena dejstva nakon primanja vakcine.
Liječenje COVID 19 zavisi od težine oboljenja i vremena proteklog od početka oboljenja. U prvim danima bolesti se koriste različiti antivirotici (remdesivir, ritonavir-nirmatrelvir, molnupiravir),
anti SARS-Cov-2 monoklonska antitijela (bamlanivimab plus etesevimab; casirivimab plus imdevimab; sotrovimab), a kasnije kortikosteroidi, antikoagulantna terapija i potporna terapija.